Het oerpaard… een herbivoor
Onze paarden stammen af van hun voorvader, het Przewalski paard. Zo’n 6000 jaar geleden gingen we paarden domesticeren. Ookal zien onze moderne paarden er helemaal anders uit, toch hebben zij nog steeds dezelfde fysiologische behoeften als hun voorvaderen en daarom werkt hun spijsverteringsstelsel nog net hetzelfde.
Hoe we vandaag de dag onze paarden gebruiken, houden en voeren staat ver af van de natuur van het paard. Om onze paarden echter gezond te houden, is het daarom belangrijk om het natuurlijk eetgedrag van het paard zoveel mogelijk te benaderen.
Paarden in het wild zijn rondtrekkende voedselzoekers die een hele dag al wandelend kleine hoeveelheden grazen (foerageren). Dit gaat van gras tot kleine takjes en kruiden. Een paard in het wild eet per dag zo’n 14 uur met tussenpauzes van 2 à 3 uur om te rusten.
Het contrast met de moderne manier van paarden houden… kan
niet groter zijn.
Het moderne paard en huisvesting
Gelukkig zien we tegenwoordig dat er meer en meer paardeneigenaren er voor kiezen om hun paard zoveel mogelijk op een weide of een paddock te houden.
Helaas is de realiteit nog steeds dat veel paarden minstens 20uur doorbrengen op stal. Hierdoor kan een paard geen natuurlijk voergedrag vertonen. Ze kunnen niet rondwandelen en bijgevolg niet foerageren.
Moderne paarden krijgen meestal ook maar 2 voerbeurten
waardoor ze al snel zonder hooi zitten. Zo komen ze nooit aan de 14uur ‘kauw-uren’
die ze in het wild wel zouden hebben.
De spijsvertering in vogelvlucht
Om te begrijpen hoe je je paard moet voeren, is het belangrijk om een beetje basiskennis te hebben van het spijsverteringsstelsel van je paard. In dit blogbericht kan ik hier niet té uitgebreid op ingaan, maar de belangrijkste zaken zet ik hieronder even op een rijtje.
Kauwende kiezen
Je paard heeft net als de mens snijtanden en kiezen om voer klein te kauwen. De bovenkaak van een paard is iets breder dan de onderkaak,
waardoor er op de kiezen haken
kunnen komen. Deze haken zijn scherp en kunnen het tandvlees en de tong
beschadigen.
Als paarden hun voer niet voldoende kapot kunnen bijten, kunnen ze ook de nuttige stoffen die er in zitten niet opnemen. Bij deze paarden zie je daarom dat er onverteerd voer in de mest zit. Op tijd en stond je paard zijn tanden laten nakijken door een specialist is heel belangrijk.
Liters speeksel
Paarden maken, letterlijk, liters speeksel aan tijdens het
eten. Dit is ook heel erg belangrijk, want speeksel
maakt de maag van het paard minder zuur. Een te zure maag is een
broeihaard voor maagzweren, waar je paard logischerwijs last van zal
ondervinden.
Daarom is het belangrijk om een paard voldoende ruwvoer te voeren. Bij één kilogram ruwvoer maakt een paard maar liefst 3,5l speeksel, terwijl dit bij één kilogram krachtvoer ‘slechts’ 1 liter is.
Een mini-maag en ellelange darmen
Een paard heeft een relatief
kleine maaginhoud van 8 tot 15 liter. Hierdoor kunnen paarden niet meer dan
drie kilo krachtvoer in één maaltijd opnemen. Door de beperkte maaginhoud, moet
het paard een hele dag door in kleine
porties eten. Verdeel dus de hoeveelheid ruwvoer en krachtvoer over zoveel
mogelijk momenten.
© Voervergelijk
De dikke darm
(die zo’n 6 tot 8m lang is) speelt een belangrijke rol in de spijsvertering.
Hier gaan bacteriën aan de slag om
het voer te verteren. Krijgen de slechte bacteriën hier de bovenhand, dan zal
je paard krampen krijgen en pijn hebben. Dit uit zich dan in koliek. Op het punt waar de dikke darm
van richting verandert, is de doorgang maar 2,5cm breed. Dit is de plek waar de
meeste verstoppingen zullen optreden.
In de dunne darm zorgen enzymen ervoor dat de voedingsstoffen zoals vet, zetmeel, suiker en eiwit verteerd worden en opgenomen kunnen worden door het bloed. Dit zijn doorgaans de belangrijkste voedingsstoffen die we het paard bijvoeren door krachtvoer te geven.
De verschillende soorten voer
Bovenaan dit blogbericht vertelde ik al dat we grofweg twee soorten voer hebben, namelijk ruwvoer en krachtvoer. Hieronder geef ik over elke soort meer uitleg.
Ruwvoer
Enkele bekende en veelgebruikte soorten ruwvoer zijn gras, hooi, voordroog , stro en luzerne.
De richtlijn voor het gemiddelde paard is dat het 1,2% van het lichaamsgewicht
per dag aan ruwvoer moet krijgen. Dit wil zeggen dat, als je paard 600kg weegt,
je elke dag zo’n 7,2 kilogram structuurrijk ruwvoer zal moeten
voeren.
Gras groeit, als alles goed gaat, in de wei. Gras is een goede, gezonde bron van ruwvoer, op voorwaarde dat het niet te vers is. Jong lentegras heeft bijvoorbeeld een hoog suikergehalte en bevat ook veel water. Dit kan zorgen voor hoefbevangenheid of diarree en zelfs koliekachtige klachten. Let dus altijd goed op met het eerste gras in de lente en laat je paard hier niet te lang op staan. Najaarsgras is dan weer stengeliger, bevat meer vezels maar minder voedingsstoffen.
Hooi is gras dat
gemaaid en volledig gedroogd werd. Het is belangrijk om een goed adres te
vinden om je hooi aan te kopen. Zo is de afkomst
van het hooi heel belangrijk. Goed
hooi komt niet van bermen aan de kant van de weg, want daar kan afval in
zitten. Ook zal een bewuste landbouwer er altijd voor zorgen dat er zeker geen giftige planten in het hooi
terechtkomen. Verder moet hooi altijd zo stof-
en zandvrij mogelijk zijn. Als hooi op een droge plek bewaard wordt, zal dit
nooit schimmelen.
Kuilgras, ook wel
voordroog genoemd, is gras dat niet
volledig gedroogd werd. Dit wordt luchtdicht
ingepakt waarna het gras verder kan
fermenteren of ‘verteren’. Als er lucht bij het kuilgras kan, gaat dit
fermentatieproces te ver en zal de baal rotten. Heeft een baal een vieze geur
of zie je schimmel, gooi deze dan gelijk weg. Een geopende baal kuilgras zou
binnen de 3 tot 5 dagen opgevoerd moeten worden.
Hoewel kleine kinderen van jongsaf op de manege aanleren dat
stro niet als voer wordt gegeven,
kan dit echter een perfecte aanvulling
betekenen voor je paard. Vooral paarden die snel bijkomen en niet veel moeten
werken, kunnen perfect gebaat zijn bij stro. Stro is laag in energie maar
geeft wel veel structuur. Paarden die op een strostal staan, zullen ook meer foerageergedrag vertonen als paarden
die op een ander type bodem staan. Leg daarom altijd een (dunne) laag stro
bovenop je stalbedekking of in de hoeken van de stal.
Paarden vinden luzerne echt heel lekker. Daarom zal je deze gedroogde, vlinderbloemige plant vaak terugvinden in mengelingen en brokken. Luzerne bevat echter ook veel eiwitten, waardoor je dit best maar in bepaalde mate kan voeren. Een handje gedroogde luzerne over het krachtvoer zal er voor zorgen dat je paard zijn voer trager opeet en meer speeksel aanmaakt. Bovendien worden minder lekkere supplementen of medicatie zo goed verdoezeld.
Let op: Ruwvoer blijft enkel ruwvoer als er voldoende structuur
aanwezig blijft. Een geperste
grasbrok heeft amper structuur, terwijl gras wél structuurrijk is. Deze
structuur heeft het spijsverteringsstelsel echt broodnodig.
Daarom is het erg
belangrijk dat het hoofdbestanddeel van het dieet bestaat uit ruwvoer, en niet
uit krachtvoer!
Krachtvoer
Krachtvoer koop je in de vorm van een muesli of brokken. Ze zijn gemaakt van meerdere grondstoffen die fabrikanten door elkaar mengen. Afhankelijk van de samenstelling, heeft het krachtvoer een ander effect op het paardenlichaam. Krachtvoer is altijd een aanvulling op ruwvoer, maar kan ruwvoer nooit vervangen.
Er zijn vele verschillende soorten krachtvoer verkrijgbaar op de markt. In dit blogbericht kan ik niet ingaan op elk onderdeel dat je in krachtvoer kan vinden.
Vraag steeds deskundig advies in je zoektocht naar het juiste krachtvoer. Wees je er wel van bewust dat een krachtvoerverkoper als doel heeft om jou voer te verkopen en misschien niet altijd zo’n objectief advies zal geven. Je dierenarts, trainer of een onafhankelijke voedingsdeskundige kun je daarom beter aanspreken.
Extra’s
Onder extra’s zet ik in dit blogbericht de lekkernijen die
je paard kan krijgen als beloning en de supplementen die je bij kan voeren om
eventuele tekorten aan te vullen.
Wat voor mensen geldt, geldt ook voor paarden. Tussendoortjes dienen met mate gegeven te worden! Kies steeds voor de minst slechte tussendoortjes. Zo zijn bijvoorbeeld de Pavo Healthy treats een goede optie. Als je kan kiezen tussen een suikerklontje voeren en een wortel, kies dan steevast voor de wortel. Let wel op, fruit bevat in vele gevallen veel suiker en zuren. Voer ze dus steeds beperkt!
Supplementen kun je kopen in allerlei vormen zoals kleine korreltjes, poeders of kruidenmixen. Of je paard een supplement nodig heeft of niet, kan je best overleggen met je dierenarts of coach. Niet elk supplement is even nuttig en sommige supplementen kunnen zelfs schadelijk zijn als ze fout toegediend worden. Wees je bewust van de gevaren, houd je aan de voorschriften en voer alleen supplementen als hiervoor een gegronde reden is!
Voer = energie
Het paardenlichaam zet het voer om naar energie. Deze energie hebben ze dagelijks nodig om te
kunnen bewegen, spelen… Het spreekt voor zich dat een sportpaard een hogere energiebehoefte heeft dan een
recreatief paard. Daarom is het belangrijk om de energiebehoefte van je paard
goed in te schatten.
Ook het temperament van je paard kan een grote rol spelen in de energiebehoefte. Heeft je paard van zichzelf al veel energie en is je paard snel nerveus, dan zal je niet veel energie meer moeten bijvoeren via het eten.
Een gevoelig paard dat te veel voer krijgt, zal die energie op een andere manier kwijt willen. Dit kan door stalondeugden te ontwikkelen of door zeer explosief te reageren tijdens het werk. Zulke paarden worden vaak als moeilijk bestempeld, terwijl een beter voermanagement al veel zou kunnen helpen!
Te dun of te dik?
Kijk naar de lichaamsconditie van je paard. Dit is de beste manier om te bekijken of de voeding van je paard op punt staat. De lichaamsconditie van een doorsnee warmbloedpaard is goed als je de ribben niet kunt zien, maar wel kunt voelen. Als je langs achter naar je paard kijkt, moet de wervelkolom het hoogste punt zijn.
Overgewicht bij
paarden is een groeiend probleem. Vooral sobere rasse, maar ook dressuurpaarden
zijn vaak te dik. Dit heeft uiteraard een slechte invloed op de gezondheid van
het paard. Heb je een te dik paard? Dan is drastisch op dieet zetten niet slim
en zelfs gevaarlijk. Hierdoor komen vetten vrij in het bloed met mogelijk
leverproblemen tot gevolg.
Krijgt je paard elke dag voldoende ruwvoer, krachtvoer en weidegang, maar blijft hij toch te mager? Dan is het misschien noodzakelijk om te gaan kijken naar een mogelijke andere oorzaak zoals wormen of tandproblemen.
Het belang van regelmatig kleine hoeveelheden voeren
Er zijn een aantal redenen waarom we paarden best zo vaak
mogelijk per dag voeren.
De eerste belangrijke reden is om het natuurlijke eetgedrag van het paard zoveel mogelijk te benaderen. Nu je weet dat paarden in
het wild maar liefst 14 uur per dag eten, is het raadzaam om je moderne paard
ook telkens zolang mogelijk bezig te houden met zijn voer. Verdeel de dagelijkse portie hooi
in kleine hoeveelheden doorheen de
dag of zorg voor slowfeeders. Zo is
je paard lekker lang bezig met knabbelen.
Als je paard lang bezig is met knabbelen aan hooi en stro,
heeft het geen tijd om zich te vervelen. Op deze manier zal je paard
niet geneigd zijn om stalondeugden zoals luchtzuigen, kribbebijten, weven… te
ontwikkelen.
Een laatste reden is de relatief kleine maaginhoud, waardoor het paard niet veel voer kan opnemen. Meerdere kleine porties zullen dus beter verteren en voor minder problemen zorgen dan twee grotere porties per dag.
Drinkwater
Als laatste punt in dit blogbericht wil ik ook het belang
van voldoende vers en proper drinkwater belichten. Zonder water is er geen
leven, want water is een van de allerbelangrijkste
voedingsstoffen. Je weet intussen al dat paarden enkele liters speeksel
produceren per kilogram voer, maar ook op andere manieren verliezen zij snel
lichaamsvocht.
In tegenstelling tot honden en katten, hebben paarden
zweetklieren over het hele lichaam. Bij zware inspanningen of warm weer kan een
paard hierdoor gemakkelijk uitdrogen. Voldoende hydratatie is daarom van
levensbelang. Een doorsnee groot paard zal op een stal met toegang tot ruwvoer
zo’n 25 à 30 liter water drinken per dag.
Zorg er dus voor dat je paard altijd vers water ter beschikking heeft. Bekijk waterbakken en drinklepels geregeld om te controleren of ze wel gebruikt worden en om ze eventueel proper te maken.
Let op: Geef een paard vlak na een inspanning geen
ijskoud water en ook niet te veel water in één keer. Geef een halve emmer lauw water en doe dit na een halfuur
nog eens. Zo verklein je de kans op koliek.
Besluit
De wereld van de paardenvoeding
staat niet stil en is te complex om
in één blogbericht uit de doeken te doen. De basis van een gezond rantsoen blijft kwaliteitsvol ruwvoer. Ruwvoer is mentaal erg belangrijk omdat het ons paard bezig houdt en er voor
zorgt dat het een relatief natuurlijk voerpatroon kan vertonen. Op deze manier
vermijden we stalondeugden en ongelukkige paarden.
Ook op fysiologisch
vlak is ruwvoer van onschatbare waarde.
Het spijsverteringsstelsel van het paard kan enkel gezond en goed functioneren
als het voldoende structuurrijke voeding binnen krijgt. Zo voorkom je problemen
zoals koliek, maagzweren…
Het is belangrijk om het voer af te stemmen op je paard door te kijken naar het temperament en de lichaamsconditie.
Geen enkel paard is hetzelfde en ook je activiteiten zijn niet elke dag
hetzelfde. Daarom geldt: Voer vandaag voor de activiteiten van morgen!
Krachtvoer en supplementen dienen steeds met de nodige expertise en doordachtheid gegeven te worden. Vraag raad aan dierenartsen, voedingsspecialisten… bij het kopen van krachtvoer en supplementen. Onthoud dat het ondoordacht voeren van krachtvoer en supplementen tot meer slecht kan leiden dan goed.
Wil je na het lezen van dit blogbericht alle supplementen en brokken in de vuilbak gooien? Hold your horses!
Ik ben geen voedingsdeskundige en dit blogbericht is geen voeradvies op maat van jouw paard. In sommige gevallen zijn supplementen juist heel erg belangrijk. Raadpleeg hiervoor altijd de juiste specialisten!
