Hoe moet je je paard aan de teugel rijden?

Misleidende naam

De nadruk ligt bij ‘het aan de teugel rijden’ volledig bij het hoofd van het paard, de mond van het paard en de handen van de ruiter. Je krijgt het idee dat dit het deel is van het paardenlichaam waar je ‘iets moet gaan doen’ om de rest van het lichaam in orde te krijgen, terwijl het in werkelijkheid andersom werkt.

Je handen als secundaire hulp

We dromen allemaal weg bij filmpjes of combinaties waarbij de communicatie tussen ruiter en paard haast onzichtbaar is. Je ziet bijna niets veranderen bij de ruiter, maar toch begrijpt het paard precies wat hij wil. Of je nu competitief rijdt of recreatief, vaak hebben mensen dàt doel voor ogen! De ultieme connectie. 

Dit is enkel mogelijk als je je paard op je zit weet te gaan rijden. Je zit kan je namelijk niet wegnemen (die is er altijd als je op je paard zit) dus deze hulp is veel belangrijker dan je handen. Je handen kunnen mee helpen als je paard je zithulp niet begrijpt, maar meer dan een kleine hint zouden ze niet mogen gaan geven.

Kans op blessures

Waarom willen we dat onze paarden hun hoofd laag dragen tijdens (dressuur)oefeningen? Omdat het mooi is? Omdat iedereen het doet? Omdat het zo hoort?

Ook ik wil geen paard dat met zijn hoofd de lucht in loopt als ik op zijn rug zit, maar dat heeft niets te maken met ‘mooi’ of omdat iedereen het zo doet. Ik wil dat mijn paard een goede houding kan aannemen als ik op hem zit, zodat hij dit nog heel lang kan doen zonder blessures te krijgen. Het is namelijk zo dat een paard niet gemaakt is om ons ruitergewicht te dragen, dus wil ik mijn paard daar zo goed mogelijk in ondersteunen. 

Als het paard met zijn hoofd in de lucht loopt, lopen er meerdere dingen mis. De hoge hoofdhouding is wellicht het gevolg van een weggedrukte rug, veel gewicht op de schouders en een stuwend (duwend) achterbeen in plaats van een dragend achterbeen… 

Als je op dat moment het hoofd toch in een lagere positie dwingt (door bijvoorbeeld het gebruik van een hulpteugel of een harde hand), maak ik het probleem alleen maar erger. Er komt nog meer gewicht op de schouders en ruggenwervels waardoor vreselijke blessures kunnen ontstaan. Denk zo maar aan hoefkatrolontstekingen, peesblessures of rugaandoeningen zoals Kissing Spines. 

Het flexibele, moderne paard

Het moderne paard is veel flexibeler dan zijn wilde voorgangers. Dit komt doordat we paarden steeds groter en spectaculairder willen doen bewegen. Ook de opgerichte halshouding is in de fokkerij heel belangrijk. 

Door op deze kenmerken te fokken, hebben we de paarden anatomisch en biomechanisch veranderd. Zo worden de meeste paarden vandaag geboren zonder nuchal ligament aan de nekwervels C6 en C7. Het nuchal ligament is een stelsel van banden dat bovenaan in de hals van het paard zit en dat het hoofd en de hals draagt.

Doordat dit ligament ontbreekt aan de nekwervels C6 en C7 kan een bepaalde halshouding behouden worden zonder dat daarvoor noodzakelijk het volledige paardenlijf biomechanisch correct meewerkt. De hals wordt namelijk hyperflexibel. Daarom moeten we extra voorzichtig en oplettend zijn als we trainen met deze flexibele sportpaarden.

Geblokkeerd paardenlijf

Als het paard in beweging is, zie je bewegingen doorheen het hele lijf. De beweging start in het achterbeen en wordt zo doorgegeven via de ruggengraat tot het puntje van zijn neus. In een ideaal scenario is dit een driedimensionale beweging die nergens geblokkeerd wordt. Dit noemen we ook wel schwung. 

Als deze beweging ergens tegengehouden wordt, heeft dat gevolgen in het hele lichaam. Als je als ruiter deze beweging in het hoofd van het paard blokkeert, zal ook de beweging in de ruggengraat en in de achterhand verder afnemen. Als dit lang gebeurt, zal het paard blokkades in de rug en lendenen krijgen die een professionele behandeling nodig hebben. Door deze blokkades verliezen we de schwung en vaak ook de pasregelmatigheid (takt).

Geblokkeerd ruiterlijf

Door zelf spieren op te spannen in je armen en schouders of onrustige bewegingen te maken met de handen, blokkeer je je eigen lijf volledig. Je zet je armen, schouders en zo je volledige bovenlichaam vast. Wat geldt voor jouw paard, geldt ook voor jou. De schwung van de ruggengraat van je paard moet door jouw lichaam heen kunnen lopen. Als je deze beweging tegenhoudt, zal je paard ook zijn ruggengraat vast gaan houden. 

Bovendien heeft de mate van ontspanning in jouw (boven)lichaam een groot effect op je ademhaling, wat opnieuw een groot effect heeft op hoe je je paard kan rijden.

Druk in handen, dus druk in mond

De mond van het paard is heel gevoelig. Het is de bedoeling dat het bit op de tong van het paard rust. Als je met te veel druk rijdt of te hard aan de teugels trekt, komt het bit op de lagen van het paard terecht.

De lagen zijn het tandloze gedeelte achter de snijtanden dat grofweg bestaat uit kaakbot, botvlies en tandvlees. Doordat hier geen spierweefsel onder zit, zit je sneller op het bot. Vergelijk dit even met je scheenbeen en kuitbeen. Je kuitbeen zal door de spiermassa een tik veel beter kunnen verdragen dan je scheenbeen! 

Druk in handen, dus druk op neus

Ook voor ruiters die een bitloze optoming hebben, is te veel druk een probleem. De druk zal hierbij niet op de lagen in de mond komen, maar op de neus en het gevoelige neusbeen van het paard. Bovendien zitten er allerlei zenuwstructuren op het hoofd van het paard die beschadigd kunnen geraken bij een foutief gebruik van het bitloze hoofdstel.

Symptoombestrijding in plaats van oplossing

Een sterk paard, een paard dat niet naar de richting gaat waar jij wil, een paard dat te snel gaat… dit zijn allemaal situaties waarin ruiters weleens met een sterkere hand durven gaan rijden of naar een hulpteugel willen grijpen.

Deze problemen zijn symptomen van iets dat fout gaat. Paarden die nog te weinig balans hebben, zullen vaak sneller gaan dan jij het wil. Als een paard zwaar op de voorhand hangt, krijg je een sterk paard. Zijn er andere communicatiestoornissen, dan begrijpt je paard niet wat jij wil zeggen.

Deze problemen kunnen niet opgelost worden door een sterke hand, ze kunnen minstens tijdelijk het probleem ogenschijnlijk iets verminderen. Vaak is het echter een vicieuze cirkel waarbij jij de druk zal moeten blijven opvoeren en je paard meer en meer door jouw druk zal lopen.

Nageeflijkheid als gevolg, niet als oefening op zich

Zoals hierboven al beschreven, willen we nageeflijkheid omdat het paard ons beter kan dragen. De eerste stap naar nageeflijkheid is ontspanning. Een paard dat stress of ongemak ervaart, gaat vaak een houding aannemen om te vluchten of te vechten. Dit is per definitie met het hoofd omhoog. Een ontspannen paard zal zijn (rug)spieren sneller ontspannen waardoor ook het hoofd kan zakken. Deze ontspanning is ook nodig om de schwung correct door het lichaam te laten gaan. 

In een volgende fase werk je naar een actief meewerkende achterhand met een dragend achterbeen. Dit noemen we ook weleens verzameling. Hoe het ideale ‘dragende’ paardenlijf eruit ziet, kan hier onmogelijk in enkele zinnen beschreven worden. In een toekomstig blogbericht ga ik hier zeker dieper op in.

Grondwerk als voorbereiding

Niet elk paard kan ontspanning vinden als er een ruiter op zijn rug zit. Dit kan komen door ervaringen uit het verleden of omdat zijn lijf simpelweg niet sterk genoeg is. Als dit het geval is, kan je beter letterlijk van je paard af stappen!

Door je paard vanaf de grond al uit te leggen om te ontspannen, balans te vinden en hulpen aan te leren, zul je veel problemen en blessures vermijden. Wat het grondwerk juist inhoudt zal ik in een ander blogbericht nog uitgebreider toelichten.

Zoals je kan lezen heb ik een heleboel argumenten waarom ik de term ‘aan de teugel rijden’ geen correcte en fijne benaming vind. Ookal is het maar een term, er hangt volgens mij toch een bepaald beeld aan vast dat absoluut nefast is voor het paardenlijf en -welzijn. Dit blogbericht geeft slechts enkele argumenten, maar is verre van volledig.

Dit blogbericht is geen kritiek op mijn toenmalige lesgevers, mensen die dressuur rijden of mensen die met een bit/bitloos rijden. Ik ben er van overtuigd dat iedereen doet wat hij/zij op dat moment goed acht voor zijn paard. Je kan ook enkel toepassen wat je kent en wat je begrijpt. Ik hoop met dit blogbericht mensen iets bij te leren waardoor ze zichzelf kunnen gaan evalueren. Paarden trainen is namelijk een eindeloos leerproces.

Wil jij ook graag ervaren hoe het anders kan en zou je weleens les willen nemen? Neem dan zeker contact op! Als Paardenbasis instructrice ben ik gecertificeerd om jou op weg te helpen naar ontspanning, balans en communicatie.

Als je niet in mijn regio woont (Antwerpen, België), bestaat er de mogelijkheid om online les te nemen. Bovendien help ik je ook graag zoeken naar een instructeur bij jou in de buurt.

Heb je vragen, opmerkingen of noodzakelijke aanvullingen bij het lezen van dit blogbericht? Plaats ze zeker hieronder in een reactie! 

Liefs

Jolien

Davies, S. M. (2016, 10 01). The Disappearing Lamellae: Implications of New Findings in the Family Equidae Suggest the Loss of Nuchal Ligament Lamellae on C6 and C7 Occurred After Domestication. sciencedirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0737080618300832